Elektra & Sophokles

Kitap incelememe, elimdeki Sofokles’in Elektra kitabını anlatarak başlamak istiyorum. Kasım ayı içerisinde İstanbul seyahati sırasında malum sahaflara ziyaret gerçekleştirdim. Kadıköy'de İmge Sahaf'da tanesi 5 TL’ye 1946 yılı Milli Eğitim Bakanlığının bastığı Ankara Radyosu kütüphanesine ait küçük (12 - 13 cm.kadar) gri ciltli kitabı görür görmez aldım. 

(Bu incelemeyi İzmir'de yaşadığım o sevilmeyen günlerde yazmıştım ki o günler de başka bir hikayedir :) )

Bu şekilde yunan trajedi maceram bu kitap ve Sofokles ile başlamış oldu. Kitabın içi kendisi kadar ilginç İncececik samanlı kağıt tarzında bir kağıda basılmış ve sayfaları çevirirken aman yırtılmasın diye ayrı özen göstermeme sebep oluyor. Her sayfada beni karşılayan o eski kitap kokusundan söz etmek dahi istemiyorum. Ön sözü 1941 tarihli İsmet İnönü’ye ait bu kitap tam koleksiyonluk.

(Bu kadar kıskandırmadan sonra kitap incelemesine geçebilirim)

Elektra isimli yunan trajedisinin ismini daha önce duymuştum ama çok fazla araştırmamıştım. Konusu çok ilginç bir trajedi ve hem Sofokles hem de gene ünlü bir yunan trajedi yazarı Euripides tarafından yazılmış. Hangisinin daha önce yazdığı bilinmiyor.

Ancak bu ikisi arasındaki en önemli fark, Euripides'in Elektra'sın da, efsaneye ve Elektra’nın intikamını alması söz edilirken, Sofokles'in Elektra’sında ise oyunun / piyesin merkezinde Elektra bulunuyor. Sofokles efsaneye dikkat çekmek yerine Elektra’nın annesinin ihanetinden sonra ruhsal mücadelesini, nefret ve kin arasındaki gidiş gelişlerini, vazife ve sevgi arasında kaldığı durumları aktarıyor. Aslında Sofokles bu eserinde Elektra’nın ruhuna ayna tutuyor.

Okuduğum kitap eski olmasına rağmen dili çok duru ve akıcı. 73 sayfa olan kitap çok çabuk bitiyor. Yeni basımları mevcut olan bu eseri okumanızı hatta hem Sofokles hem de Euripides'den okumanızı tavsiye ederim.

Elektra kompleksi diye anılan ve "Kız çocukların anneden nefret etmesi ve babaya aşık olması" şeklinde tanımlanan bir tıp içerikli tanım bile var.

(Bundan sonrası alıntıdır)

Mitolojiye göre Elektra;

Agamemnon ile Klytaimnastra’nın kızı olan Elektra, insanüstü bazı kanunları korumayı, bazı ilke ve amaçların gerçekleşmeleri için tek başına eyleme geçmeyi göze alan kahraman bir kızdır.

Agamemnon, Troya savaşı çıktığında, rüzgarın dinip gemilerin hareketsiz kaldığı bir gün, rüzgarın esmesini sağlayabilmek amacıyla, kahinlerin dediklerine uyarak karısını bir tanrıça aldatmak zorunda kalır. Klytaimnestra da bu haberi duyunca kızgınlığından, Atreus oğullarının en büyük düşmanı olan Aigisthos ile ilişki kurar ve kocasını aldatır. Hatta aldatmakla da kalmayıp, Agamemnon seferden evine döndüğü vakit, Klytaimnestra aşığı ile bir olup kocasını öldürür. Bunun üzerine Elektra babasının öcünü alması için kardeşi Orestes’i şartlandırır ve bir gün Elektra kardeşini yüreklendirerek annesini öldürtür. Böylece, Elektra, babasına karşı duymakta olduğu sevgisi, hatta, cinsel bir arzu hudutlarına kadar varan yakınlığı nedeni ile babasına sadık kalmayan annesinin katili olur.